Montessori sınıflarındaki en önemli unsurlarından birisi özel olarak tasarlanmış materyallerdir. Materyaller doğal ve ağaç malzemelerden yapılarak çocukların duyularını uyarma amaç edinmiştir. Sınıftaki tüm materyaller de, masa , sandalye vs. doğal kullanılarak, çocuklara doğaya duyarlılık ve çevre sevgisi ilk andan itibaren verilmektedir. Kullanılacak malzemelerin sade, estetik, uyumlu ve çekici olmasına özen gösterilir. Bu şekilde hazırlanan materyaller çocuklara güzel gelecek ve çalışmayı yapmak isteyecektir. Güzellik konsantrasyonu da arttırmaktadır.
Rehber yeni bir materyal için hazır olan çocuğa, özel bir sunumla materyali tanıtır. Materyalin raftan alınmasından, çalışılıp tekrar ilk haline getirilerek rafa uygun bir şekilde geri koyulmasına kadar tüm aşamaları içerir. Rehber materyali sunduktan sonra çocuk bu materyalde uzmanlaşana kadar kendi başına veya kendiliğinden oluşmuş küçük gruplarla beraber çalışacaktır. Materyali başarılı şekilde tamamlamış ve uzmanlaşmış çocuk, yeni fikirler üreterek materyali geliştirebilecektir. Çocuk etkinliği sürdürürken özgürdür ve çalışmasını istediği tempoda ve sürede tamamlayabilir. Çocukların zamanı kullanma ve değerlendirme durumları yetişkinlerden farklıdır. Ancak kendini ve yaşamını keşfedebileceği yeterli süre verildiğinde durumları ve olayları doğal hızıyla öğrenebilir. Çocuk çalışırken acele ettirilmemeli ve bir an önce çalışmasını bitirmesi için baskı yapılmamalıdır. Rehber, çocuğun çalışmasını gözlemleyecek ve kaydedecektir. Montessori materyalleri sınıfta günlük yaşam, duyu, matematik, dil ve kozmik alanlarına göre çocukların ulaşabilecekleri raflarda, soldan sağa, somuttan soyuta, basitten karmaşığa doğru yer alırlar.
Daha Fazlası ve Sipariş için Buraya Tıklayın
Montessori eğitiminde her materyalin kendine özgü bir zorluk derecesi bulunur ve özel, tek bir beceriye yönelik hazırlanmıştır. Tek bir özelliğin yalıtılmışlığı ilkesiyle, her materyal tek bir kavramı öğretir. Böylelikle çocuklar bir çok kavramla kafa karışıklığı olmadan sadece verilmek istenen kavramı alırlar.
Örneğin pembe kule materyali, 10 farklı boyuttaki küplerden oluşur ve rengi sadece pembedir. Eğer çeşitli renklerden oluşsaydı çocuk boyutlara değil daha çok renge odaklanırdı. Pembe rengi seçmede Maria Montessori’nin kendi belirttiği birşey olmamakla birlikte, pembe renginin ayrıntıyı daha çok gösterici ve sakinleştirici özelliği vardır.
Çocuk bir materyalle yeteri kadar çalıştığında ve o etkinlikte uzmanlaştığında diğerine geçebilir. Her materyalin hata kontrolü bulunur. Bu hata kontrolü çocuğa kendi öğrenmesini değerlendirme ve herhangi bir yetişkinin onayına ihtiyaç duymadan bağımsız çalışmasına olanak sağlar. Materyallerdeki hata kontrolü çocuğu özgürleştirir.
Montessori yönteminde hayali oyunlar yoktur. Çocuğa gerçek deneyimler sunulur. Örneğin çocuğun minyatür mutfak araç gereçleriyle oynaması yerine gerçek bir mutfakta iş yapması ve gerçek süpürge faraşla etrafı temizlemesi sağlanır. Bu deneyimi sağlamak için çocukların boylarına uygun mutfak tezgahları ve her malzemeye ulaşabilecekleri raflı dolaplar yapılır. Bu şekilde, çocuğun “…mış gibi” yapması yerine gerçek deneyimler yaşaması sağlanır.
Montessori okul öncesi sınıflarında çocuklar erken yaşlardan itibaren okuma yazma, matematik işlemleri gibi akademik çalışmalara başlarlar. Duyarlı olduğu dönemler dikkate alınarak çocuklara bu dersler sunulur. Duyarlı olduğu dönemde somut şekilde bu akademik çalışmaları görmüş bir çocuk, ilkokulda bu dersleri gördüğünde daha çok özümseyecek ve kalıcı öğrenme sağlanacaktır.
Montessori sınıfındaki öğrenciler okul dışı çalışmaları küçük gruplar halinde, genellikle ulaşımın yürüyerek sağlanabileceği mekanlarda gerçekleştirirler. Bu çalışmalar çoğunlukla önceden belirlenmiş bir alanda araştırmaya, keşfetmeye veya deneyimlemeye yönelik, önceden belirlenmiş bir amaç doğrultusunda yapılan çalışmalardır.
Çocuklar materyal seçiminde özgürdür. Bununla birlikte çocuğa tanınan özgürlük bazı sınırlamalar içerir. Öncelikle sınıf içinde materyallerin belirli bir sayıda ve her materyalin farklı kazanımlara yönelik hazırlanmış olmasıyla sınırlıdır. Örneğin, kelimeler üretmek isteyen çocuk “hareketli alfabe” materyali ile çalışmalıdır. Oradaki harflerle yaptığını oyuncak bir bebeği kullanarak yapabilmesi olanaksızdır. Her materyal özel bir amaç için tasarlanmıştır. O nedenle çocuk yapmak istediği aktiviteye yönelik tasarlanmış materyaller arasında seçim yapar. Ayrıca, çocuğun seçimleri materyalin nasıl kullanacağının daha önce gösterilmiş olması ile sınırlıdır. Çocuğun çalışmak istediği etkinlik rehber tarafından daha önce çocuğa gösterilmiş olmalıdır. Bununla birlikte, çocuklar bir etkinliği özgürce seçebildiği gibi ihtiyacı olan materyal başka bir arkadaşı tarafından kullanılıyor olma durumunda da beklemesi gerekmektedir. Çocuğun özgürlüğü materyalin başkası tarafından kullanılıyor olma durumu ile sınırlıdır. Bu durumda beklemesi gereken çocuk başka bir etkinliğe yönelebileceği gibi isterse ve arkadaşı da müsaade ederse, arkadaşının çalışmasını gözlemleyebilir. Çocuğun arkadaşını çalışırken gözlemleme özgürlüğü onun için ciddi bir öğrenme sürecini başlatabilir.
Montessori materyalleri kültüre ve zamana göre değişiklik gösterebilir.
MONTESSORİ DERSLERİNİN ÖZELLİKLERİ
.
*Günlük Yasam Bölümü
Bu çalışmalar Montessori eğitimiyle çocuğun ilk kez tanıştığı çalışmalardır. Günlük yaşam materyalleri, çocuk için ev ve okul arasında rahat bir geçiş sağlamaktadır. Bu alandaki materyaller, çocuğun evde her zaman rastladığı araçlardır. Çocuklar evdeki bu araçlarla oynamayı, annelerini taklit ederek günlük ev işleri yapmayı çok severler. Fakat genelde evde çocukların bu araçlara dokunmasına izin verilmez. Gerçek hayatta kullanılan süpürge ya da çay fincanları ve bir demlik dolusu çayla karşılaşan çocuk bunların sahteleri olan oyuncaklarla oynamak yerine gerçekleriyle uğraşmayı tercih eder. Çocuğa çekici gelende okulda bu gerçek materyallerle istediği kadar çalışabilmesidir.
Günlük Yaşam çalışmalarının Montessori eğitimi içinde özel bir yeri vardır. Bu çalışmalar çocuğun çalışma düzeniyle ilk kez karşılaştığı yerlerdir. Önce çalışacağı materyali seçmeyi, masaya materyali getirmeyi ve uygun bir şekilde çalıştıktan sonra da materyali toplayıp yerine kaldırmayı öğrenir.. Bu süreç içinde çocuğun özellikle konsantrasyon, dikkatini toplama, el göz koordinasyonu, düzen anlayışı, öz denetim becerisi ve bağımsızlık algısı gelişir.
Günlük yaşam bölümü çalışmaları arasında;
-İnce kaba motor becerileri: Masa sandalye taşıma, aktarma, ayırma, boncuk dizme, mandal takma, tornavida kullanma vb gibi.
-Zarafet ve Nezaket: Günaydın ve güle güle demek, kendini tanıtmak, müsaade istemek, özür dilemek, arkadaşının elindeki bir şeyi rica etmek, vb gibi.
-Öz-bakım: Burun silme, el yıkama, ceket asma, giyim çerçevelerini kullanarak düğme ilikleme, kurdela bağlama, vb gibi.
-Çevre Düzeni: Yeri süpürme, masaya düşen kağıt, pirinç gibi şeyleri toplama ve çöpe atma, masa sandalye fırçalama, vb gibi.
-Yiyecek ve içecek hazırlama: Yumurta kabuğu soyma dilimleme, elma, havuç kesme vb. gibi
-El sanatları:Kağıt kesme, dokuma ve düğme dikme, fırçayla boyama vb. gibi çalışmalar vardır.
Bu alanda hedeflenen alıştırmalar çocuğun günlük yaşamında karşılaşabileceği tüm uğraşlardan oluşur. Sadece çocuğun kendi öz bakımına ait uğraşlar olmayıp, yaşadığı yakın çevresindeki canlı ve cansız varlıklarla ilgili tüm ilişkilerini kapsar. Materyaller çocuğun yaşadığı toplumun kültürel özelliklerine uygun malzemelerden hazırlanır.
Montessori eğitiminde günlük yaşam becerileri bölümü çalışmaları; Çocuğun bağımsızlaşmasını ve kendi işini başarmasını sağlar. Çocuk evdeki işleri yapmaktan çok hoşlanır, ev işlerini yaparken kullanılması gereken tüm organlarını ve kaslarını geliştirme fırsatı bulur. Örneğin; yerleri süpürmek, bakliyat ayıklamak, toz almak, şişe açıp kapatmak, çamaşır asmak, katlamak vs. sayısız ev işi çocuğun geliştirilmesi gereken kaslarını ve zihinsel gelişimini desteklemek için doğal fırsatla doludur.
Tüm bu aşamalarda parmak kasları ve el bileği çalışır. El bileği hareketi sadece insana ait bir özelliktir. Ellerin kullanılmasıyla zekanın geliştiği ispatlanmıştır.
“Eller zekanın organlarıdır.”
“İnsan ,çevresine elleriyle sahip olur.”
Maria Montessori
Günlük yaşam bölümü ile yapılan çalışmalar sonucu çocuklar;
-Hareket koordinasyonunu kontrol etmeyi, sabırlı olmayı, odaklanarak çalışmayı ve olay sıralamasını öğrenirler.
-Kendi sınırlarını ve yeterliliklerini geliştirmeyi öğrenirler; böylece üretkenliklerinin ve kendi güçlerinin farkına varırlar.
– Matematik, okuma yazma, duyu ve evrensel düşünme için ön hazırlık yapmış olurlar.
-Bir çalışmanın farklı aşamalarındaki mantıksal sırayı kavrarlar.
Maria Montessori, günlük yaşam çalışmalarının meditasyon özelliği sonucu; çocuğun uysal bir davranış biçimi geliştirdiğini ve iç huzura kavuştuğunu söyler. Eğitimcinin dikkatli gözlemi sonucu gelişimini tamamlayan çocuk, işi seven, sorumluk duygusu taşıyan, sorunlarla başa çıkabilen, güçlüklerden yılmayan, kendisi ve çevresiyle barışık bir kişilik geliştirir.
.
*Duyu Bölümü
Duyu materyallerinin amacı çocuğun duyularını etkileyerek çalıştırmak ve duyu algısının ayrıntı ölçeğini güçlendirmek ve inceltmektir. Beş duyu organımız bizlerin dünyaya açılan pencereleridir. İnsan beyni hayatının ilk yıllarında ne kadar çeşitli dokulara, görüntülere, tatlara, seslere ve kokulara maruz kalırsa o kadar gelişkin olur. Bir çocuğun çevresi uyaranlardan yoksunsa veya tesadüfen maruz kaldığı kadar bu beş duyu organını kullanırsa, keşfedemediği birçok duyudan habersiz bir zihin yapısına sahip olur. Böylece zihinsel temel fonksiyonları kısırlaşır. Eşleştirmek, gruplamak, tanımak ve farklılıkları ayırt etmek, bütünleştirmek ve soyutlaştırmak, tasnif etmek, aynı özelliklerde seriler yapmak duyu organları için egzersizdir.
Çocuk duyu materyalleri ile o güne kadar aldığı uyaranları düzene sokar. Fakat bu uyaranlar zengin, düzenli ve sistematik olmalıdır. Duyu materyallerinin kullanımında çocuğun bir noktada odaklanmasını sağlamak pedagojik temel amaçlardandır. Konsantrasyon Montessori eğitiminde çok önemlidir. Çünkü öğrenme ancak konsantrasyon sonucu gerçekleşebilir. Çocuğun yoğun bir duyu uyarısına gereksinimi vardır. Maria Montessori beş duyu organı için materyal geliştirmiştir. Materyaller belli bir düzen içinde ve çocuğun ilgisini çekecek şekilde tasarlanmıştır. Her materyal zorluğun izolesi ilkesine göre, sadece tek bir duyuya yöneliktir ve tek bir kavram öğretir. Böylece çocuğun duyusunu hassaslaştırırken kafasını karıştırmamış oluruz.
Yonca Montessori Kreş – Deneyimleyerek Öğrenen Çocuklar Daha Fazla Bilgi
Örneğin; renkleri öğretmek için kullandığımız renk tabletlerinin tümü aynı maddeden, aynı boyut ve biçimde hazırlanmıştır. Sadece renkleri farklıdır. Dokunma tabletleri, ağırlık tabletleri, ısı tabletleri, ses tüpleri, koku tüpleri, ısı tüpleri aynı şekilde sadece hassaslaştırılacak noktada farklılık gösterirler, diğer tüm özellikleri aynıdır. Tutmalı silindir bloklar ile farklı boyutların varlığını, kahverengi merdivenle ağırlıkla büyüklük arasındaki bağlantıyı, geometrik çekmeceyle yüzeyler arasındaki farkları, pembe kule ile üç farklı boyutu görsel algılamayı, kırmızı çubuklarla uzunluk kavramını elinde hissederek, somut ve yalıtılmış bir şekilde öğrenir. Sonuç olarak bu uyaranları düzenli bir şekilde beynimize kayıt ederiz.
“Çocuğun eline koymadığınız şeyi aklına koyamazsınız.”
Maria Montessori
Duyu materyalleri ile yapılan çalışmalar sonucu çocuğun;
-El göz koordinasyonu gelişimini desteklemek,
-Yaptığı işe yoğunlaşmasını sağlamak,
-Özenli ve planlı çalışma alışkanlığını desteklemek,
-Matematikte 10’luk seri yapmasını desteklemek,
-Yazma becerilerini desteklemek,
-Duyularını hassalaştırmak,
-Bellek ve görsel algısını desteklemek,
– Sanata ve estetiğe karşı duyarlılığın gelişmesini sağlamak,
-İnce ve kaba motor gelişimini desteklemek,
-Boyutları kavramasını sağlamak,
-Yaşadığı çevreye olan duyarlılığını ve uyumunu arttırmak,
-Üretkenliğinin gelişimini desteklemek gibi birçok hedefe ulaşılmış olur.
Duyuların hassaslaştırılması ve odaklanmayı sağlamanın sonucunda da dikkat eksikliği ya da hiperaktivite bozukluğu en aza indirilmiş olur ya da engellenir.
.
*Matematik Bölümü
Montessori sınıfındaki matematik materyalleri Maria Montessori’nin zarif dehasını kanıtlar gibidir. Materyaller sade ve rahatça anlaşılabilecek şekildedir. Çocuk matematiği zor olduğu ön yargısıyla değil, bir çeşit oyun, zevkli bir iş olarak öğrenir. İlk deneyimleri zevkli olan çocuk için artık matematikten korkması için bir neden yoktur. Çocuk zaten ilk seferinde başarıyı tattığı için bundan sonraki adımlarında da yapabileceğini bilir.
Matematik materyalleri çocuklara her zaman için çekici gelmiştir. Bunun nedeni çocuğun matematiği öğrenirken denetleyebildiği işlemler sırasında, kendinde başarıya dayalı bir güven duymasıdır.
Matematik tamamıyla soyut bir bilgi türüdür. Bu soyutluğu somut hale getirerek çocuğun eline verebilmek de büyük bir dehanın eseridir. Önemli olan çocuğun yaptığı işlemin doğruluğu değil, matematiğin mekanizmasının ve matematiksel kavramların öğrenilmesidir. Üstelik Montessori materyallerinde hata kontrolü özelliği olduğu için yanlış bir sonuç kendini hemen belli edecektir. Çocuğun bu dönemde matematikle ilgili aldığı olumlu deneyimler, tüm hayatı boyunca başarabilirim tutumunu taşımasını sağlayacaktır.
Matematik materyalleri, sayılar, matematiksel olguları ve matematik işlemlerini anlatan araçlardan oluşur. Her bir materyal birbirini takip eder ve bir materyal bir sonrakinin temelini oluşturur. Matematiği yaşayarak öğrenmek matematiksel kavramları elinde tutabilmekle mümkündür. Çocuk iki yaşından itibaren matematikle tanışmaya başlar, altı yaşındaki çocuk artık somuttan soyut işlemlere doğru gelişme gösterir. Çocuklar altı yaşında dört basamaklı sayılarla dört işlem yapabilirler, iki ya da üç işlemli soru çözerler ve temel geometrik kavramları öğrenmişlerdir. Üstelik çocuklarda bu materyallerle çalışırken matematiğe karşı ön yargı ve olumsuz bir algı oluşmamıştır.
Montessori eğitiminde matematik alanında çocuklar sayıları ve bu sayıların ne ifade ettiğini, 1 – 9000 e kadar olan sayıların okunuşu ve yazılışını, dört işlemi, kesir kavramını, ve giriş düzeyinde geometrik kavramları öğrenirler.
Maria Montessori, bir çocuğa başlangıçtan itibaren anlaşılır bir şekilde öğretilirse her çocuğun matematik öğrenebileceğini kabul eder. O güne kadar çalışılan günlük yaşam becerileri ve duyu materyalleri matematiğe bir zemin hazırlamıştır. Çocuk altın boncuklarla, birlik boncuğun bir nokta, onluk boncuğun bir çizgi, yüzlük boncuğun bir düzlem ve binlik boncuğun bir küp yani bir hacim oluşturduğunu görür, dokunur ve öğrenir. Sonra bunlarla banka oyunu oynarken toplamayı, çıkarmayı, çarpmayı, bölmeyi öğrenir ama ezberlemez. Seguin tablasıyla 14’ün aslında bir 10 ve bir 4 den oluştuğunu gözüyle görür, dokunur ve bunu kendi yapar. İşte bu çocuklar eğitim yaşamlarının daha sonraki kısmında matematikle adeta oynarlar. Herkesin korkuyla yaklaştığı matematik dersi, bu çocuklar için sırrı çözülmüş yaşamın bir parçasıdır.
*Dil Bölümü
Dil insanın iletişim kurması, kendini ifade etmesi ve düşünebilmesi için sahip olduğu en önemli becerisidir. Çocuğun sözcük dağarcığını genişletmek ve dil hakimiyetini güçlendirmek için hayatın ilk yılları çok değerlidir.
Montessori metodu, çocuğun öğrenme isteği üzerine kurulmuştur. Çocuğa kendi kendine çalışarak, en kolay ve en iyi şekilde öğrenme yolunu bulmasını sağlar. Dil çalışmalarında da aynı durum söz konudur. Çocuk dille ilgili kazanımlarına kendi isteği doğrultusunda, kendi keşifleri ile ulaşır. Bu da çocuğun dili daha etkili ve kalıcı bir şekilde öğrenmesini sağlar. Maria Montessori’nin amacı, çocuğun serbestçe kendini ifade edebilmesi kadar, yapılaştırılmış alıştırmalar yardımı ile dilin kavramlara ilişkin yönünün geliştirilmesidir. Bu sebeple çocukların dil eğitimi için özel olarak hazırlanmış materyaller kullanılır. Dil çalışmaları ağırlıklı olarak bu materyallerin kullanımı ile gerçekleştirilmektedir. Çocuk bu materyalleri kullanarak doğal bir süreçte yeni kavramlar ve yeni kelimeler öğrenmektedir.
Maria Montessori o döneme kadar kabul edilenin aksine yazmanın okumadan önce geliştiğini saptamıştır. Bunun için de çocukların duyarlılık dönemlerine dayalı olarak materyaller geliştirmiştir. Çocuklar bu materyallerle çalıştıktan sonra çok kısa bir zamanda harfleri öğrendiler ve yazmaya başladılar. Yazabiliyorlardı ancak henüz okuyamıyorlardı. Bir gün Maria Montessori, yazı yazarken çocukların ona baktıklarını ve yazdığı harfleri seslendirdiklerini fark etti. Hem Maria Montessori hem de çocuklar yeni bir şey keşfetmişlerdi. Ağızdan çıkan sesler nasıl algılanabiliyorsa, yazının da zihinden geçen düşünceler olduğunu keşfetmişlerdi. Montessori bu deneyim sonucunda, yazma öğrenildikten sonra okumanın daha kolay öğrenildiğini, yazmanın okumadan önce gelmesi gerektiğini düşünmüştür.
.
*Kozmik Eğitim Bölümü
Montessori’ye göre dünyanın kendisi tüm resim ve kitaplardan çok daha ilgi çekicidir. Bu mükemmel oluşum olduğu gibi ve tüm detaylarıyla çocuklara sunulmalıdır. Çünkü gerçeklerle ilişki kurmak çocukta ilgi uyandırır ve ilham verir. Bunun için detayların gerçekliklerini araştırmak yeterli olur ve çocukta bütün kavramı ancak düş gücü sayesinde oluşturabilir.
Bir Montessori okulundaki tüm materyaller, masalar, sandalyeler, bardaklar, tabaklar vs. her şey doğal malzemelerdendir. Çünkü Montessori felsefesine göre sonradan çevreci olunmaz. Çocuğu doğal malzemeyle tanıştırıp, daha yaşamının ilk yıllarında çevre, doğa bilincini vererek, çocukta yerleşik bir davranış oluşmasını sağlar.
“Çocuklara çok küçük yaşlardan itibaren üzerinde yaşadığımız dünyanın sadece bize ait olmadığını, bu sebepten kaynakları kullanırken diğer canlılarla birlikte paylaştığımızı unutturmamalıyız. İnsanoğlu üzerinde yaşadığı gezegenin en akıllı canlısı olmanın sorumluluğunu unutmamalıdır.”
Maria Montessori
İşte bu yüzden bir Montessori okulunda çocuklar bitki, meyve, ağaç ekerler. Her gün bir veya birkaç çocuk bitki bakımından sorumlu olur. Başka bir çocuk yemek artıklarını, dökülen kırıntıları hayvanlara vermekten sorumlu olur. Hepsi kağıtları, pilleri, camları vs. geri dönüşüm kutusuna atar. Ve bunların en büyüğü 6 yaşındadır.
Montessori sınıfında coğrafya dersi ayrı bir alan olarak değil, başka derslerin bölümleri olarak gösterilir. Coğrafya çocuğa duyuları aracılığı ile öğretilir. Bir yerküre maketinde dünya üzerindeki kara ve su bölümleri dokunma duyusu ile öğretilmesi gibi. Diğer bir materyalde denizler, kıtalar, ülkeler şekilleri ve renkleri ayrılarak tecrübe edilir. Farklı kültürlerin gelenek ve görenekleri, ülke haritaları, ülke bayrakları çocuğun merak ettiği düzeyde ve tamamen gerçek bilgilerle sunulur.
Montessori çocukların deneyimler kazanabilmeleri için dünyanın gerçeklerinin sunulduğunu söyler. Bu konuda coğrafya gerçek olaylar öğreterek, çocukların başka ülkelerdeki insanların yaşamlarını hayal edebilmelerini sağlar.
Yapboz haritalarıyla siyasi coğrafya anlatılır. Bunun aracılığıyla çocuğun hayal etmesi sağlanır. Örneğin; Kuzey Kutbunda insanlar nasıl yaşar? Çocuğun gerçekle karşılaşması; yaprakların sararmasından mevsimlerin değişmesine, çiçek açan ağaçtan toplanan bir meyvede, bir tohumdan yetişen bir bitkide, çevresinde olup biten her şeye karşı ilgi, hayranlık ve merak uyandırarak gelecekte çocuğun öğrenmeye karşı ilgisini arttıracaktır.
Montessori materyallerini satın almak istiyorsanız www.oyuncakcianne.com sitesinden sipariş verebilirsiniz.
Facebook Comments